Nederland is het land van molens, klompen, tulpen en stamppot. Het land van nuchterheid, koningsdag en Delfts blauw. Maar ook zeker het land dat gek was op… koloniseren. Want het piepkleine Nederland begon al vroeg met het ‘ontdekken’ van de wereld. Op zoek naar rijkdom en expansie weet Nederland in de 17de en 18de eeuw uiteenlopende gebieden te koloniseren. Denk aan het huidige Indonesië, Suriname en Zuid-Afrika. Maar wist je dat Brazilië vroeger een kolonie van Nederland was? In deze blog vertel ik je meer over de korte geschiedenis van de kolonie Nederlands-Brazilië en de rol hiervan op de trans-Atlantische slavenhandel. Een donkere geschiedenis, maar ook zeker een belangrijke.
De beginjaren van de WIC
Na de ontdekking van Amerika in 1492 zit de wereld vol met verassingen. Europese landen staan te trappelen om de zee op te gaan en nieuwe plekken te ontdekken. Spanje en Portugal zijn hierin pioniers. Zij verdelen de wereld in 1494 onder elkaar: de Amerika’s zijn voor de Spanjaarden, Afrika en Azië voor Portugal. Vanaf de 17de eeuw gaan ook Engeland, Nederland en Frankrijk meespelen op wereldtoneel. Zo gaat Nederland op zoek naar gebieden die ze kunnen veroveren en waarmee ze handel kunnen drijven. Dit doen ze rondom de Indische Oceaan onder naam van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en rondom de Atlantische Oceaan onder naam van de West-Indische Compagnie (WIC).
In de beginjaren (1621 – 1648) is het doel van de WIC is om gebieden te koloniseren en handel drijven in de Amerika’s (Noord- en Zuid-Amerika). Zo verovert Nederland o.a. verschillende kustgebieden in het Caribisch gebied en Noord-Amerika. Daarnaast houdt de WIC zich bezig met oorlogsvoering op zee en in overzeese gebieden. Nederland is in deze periode namelijk in oorlog met Spanje (de Tachtigjarige Oorlog) en probeert het Spaanse rijk op alle mogelijke manieren te dwarsbomen. Dit doet Nederland bijvoorbeeld door het kapen van Spaanse schepen vol rijkdommen. Het meest bekende voorbeeld hiervan is de kaap van de Spaanse Zilvervloot door Piet Hein in 1628.
Nederlands-Brazilië: een strategische handelspost
Het is in deze beginjaren van de WIC dat Nederland op zoek gaat naar nieuwe plekken in de Amerika’s om handelsposten te bouwen. Hun oog valt op het noordoosten van Brazilië, een gebied dat op dat moment in handen is van de Portugal (dat onder het koninkrijk van Spanje valt). In 1630 lukt het de WIC om, onder leiding van gouverneur Johan Maurits van Nassau-Siegen en prins Frederik Hendrik van Oranje Nassau, een deel van de Portugese kolonie te veroveren. De Nederlandse kolonie in Brazilië is vanaf dan een feit en krijgt de naam Nieuw-Holland ofwel Nederlands-Brazilië. Mauritsstad, de huidige stad Recife, wordt de officiele hoofdstad van de kolonie. Bekijk de kaart van de kolonie.
En waarom een kolonie op deze plek? Allereerst om als Nederland een tegenmacht te bieden aan Spanje en Portugal. Maar daarnaast ook vanwege de rijke grondstoffen en om meer macht te krijgen in de trans-Atlantische (slaven)handel. Op het moment dat de WIC voet aan land zet in Brazilië is Portugal namelijk al best wel wat jaren bezig met het verschepen van mensen vanuit Afrika naar de kolonie. Voor het verbouwen van producten is namelijk veel arbeid nodig. Tot slaaf gemaakten moeten gedwongen werken op plantages van suikerriet, tabak en katoen. De WIC raakt geïnspireerd door deze winstgevende handel en neemt deze over van Portugal. Daarvoor moet de WIC in deze periode ook in West-Afrika flink wat gebied veroveren. Vanaf 1650 verandert de focus van de WIC van oorlogsvoering en koloniseren, naar de trans-Atlantische slavenhandel.
Onrust en de val van de kolonie
Nederlands-Brazilië is een diverse kolonie. Er wonen veel verschillende mensen: van Europese huursoldaten en oorspronkelijke bewoners, tot Portugezen en Nederlanders. Het is bovendien de eerste plek met een Joodse gemeenschap in de Amerika’s. De kolonie is echter op geen enkel moment stabiel te noemen. Een aanval van de Portugezen ligt altijd op de loer, aangezien het de Nederlanders nooit is gelukt om de hele Portugese kolonie te veroveren. De kolonie is simpel gezegd constant in oorlog en dit kost ontzettend veel geld. Iets waar ze in Europa niet bepaald blij mee zijn. Daarnaast ontstaan er door de diversiteit vaker spanningen tussen de verschillende groepen mensen en zijn er regelmatig opstanden van tot slaaf gemaakten.
Het lukt de Nederlandse Republiek niet om de Portugezen lang buiten de deur te houden. Na een aantal veldslagen heroveren de Portugezen de kolonie van de WIC in 1954. Nederlands-Brazilië heeft daarmee slechts 24 jaar bestaan.
Slavenhandel op grote schaal
Het verlies van de kolonie wil men natuurlijk snel vergeten. Maar het verlies betekent niet het einde van de rol van de WIC in de trans-Atlantische slavenhandel. Nederland verovert rond diezelfde periode namelijk ook andere gebieden in de regio, zoals Suriname (1967) en de Antillen (1634-1636). Omdat de slavenhandel zo winstgevend is, gaat de WIC hier gewoon door met de handel en de productie op plantages in deze koloniën. Een handel die de Nederlandse Republiek in de twee eeuwen die volgen schatrijk maakt. Toch blijft Brazilië, onder leiding van Portugal, het land met de meeste slavenhandel tot de afschaffing ervan in 1888.
Het verhaal van Nederlands-Brazilië is een stukje koloniale geschiedenis dat niet vaak ter sprake komt. Gek eigenlijk, als je je bedenkt dat de kolonie eigenlijk het begint markeert van de Nederlandse handel in slaven. Tot op de dag van vandaag voel je de Nederlandse aanwezigheid in de Braziliaanse stad Recife. Zo zijn er her en der Delftsblauwe tegeltjes te zien en is één van de bruggen in de stad vernoemd naar Maurits van Nassau. Daarnaast heeft de kolonisatie van Brazilië door zowel Nederland als Portugal een enorme impact gehad op het land. Het meest tastbare gevolg is de bloeiende Afro-Braziliaanse cultuur die het land kent.
Wist jij dat Brazilië een kolonie was van Nederland? Laat het me weten in de reacties!
