Bolivia, het land van de Amazone, de altiplano en de grootste zoutvlakte ter wereld. En één van de twee Zuid-Amerikaanse landen (samen met Paraguay) zonder kust. Het land ligt volledig ingesloten tussen buurlanden Chili, Peru, Argentinië, Brazilië en Paraguay. Maar dat is niet altijd zo geweest. Talloze oorlogen hebben er namelijk voor gezorgd dat Bolivia, na haar onafhankelijkheid in 1825, de helft van haar grondgebied en kuststrook moest inleveren. Iets dat het land tot op de dag van vandaag niet in de koude kleren gaat zitten. Want geen toegang tot zee, betekent geen strand en geen (marine)haven. In deze blog neem ik je mee in de territoriale geschiedenis van Bolivia en haar strijd om een eigen stukje zee.
Landje veroveren
In het begin van de 19de eeuw begint de dekolonisatie van Zuid-Amerika. Op verschillende plekken op het continent worden er vanaf 1808 verschillende oorlogen tegen de Spanjaarden gevoerd. En met succes, want rond 1825 staat geen enkel land in Zuid-Amerika meer onder Spaans gezag. Maar voor veel landen begint het echte werk dan pas. Met name op territoriaal gebied moet er namelijk nog heel wat uitgevochten worden. Voor Bolivia stapelen de oorlogen zich in deze jaren op, zowel nationaal als internationaal. Als gevolg hiervan verliest het land binnen ongeveer honderd jaar de helft van haar grondgebied aan Argentinië, Paraguay en Brazilië.
De slag om de kust
Het verlies met de meeste impact voor Bolivia vindt plaats tussen 1879 en 1884, de zogenaamde Pacific-oorlog. Tijdens deze oorlog strijdt Bolivia samen met Peru tegen het machtige Chili. Centraal hierin staat de Atacamawoestijn, een gebied rijk aan mineralen en metalen zoals koper en salpeter. Chili slaat hard toe en Peru en Bolivia moeten beide gebied inleveren. Zo verliest Peru in Noord-Chili de huidige provincie Arica en verliest Bolivia, Litoral, de huidige Chileense provincie Antofagasta.
Na de oorlog worden er diverse verdragen ondertekend tussen Chili en Bolivia. Zo komt er een vredesverdrag en een spoorlijn tussen La Paz en de Chileense kustplek Arica. Bovendien belooft Chili dat Bolivia gebruik mag maken van haar havens. Mooie plannen en beloften, maar in werkelijkheid heeft het gemis van een kuststrook toch wel z’n invloed op de ontwikkeling van het land. Tot op de dag van vandaag hunkert Bolivia daarom naar een eigen stukje zee. Ze doen er dan ook alles aan om rond de tafel te zitten met Chili om tot een goede oplossing te komen. Het hebben van een (marine)haven is volgens het land namelijk een belangrijke economische springplank. Een (marine)haven betekent namelijk de mogelijkheid tot handel per zee. De hunkering naar zee en het verlies van de kust staan centraal tijdens de ‘Dag van de Zee’ dat de Bolivianen jaarlijks op 23 maart vieren.
Bolivia Mar en het internationaal gerechtshof
Terwijl de spanningen tussen Chili en Bolivia toenemen, komt Peru in 1992 met een verassend aanbod. Het land geeft een kustlijn van 5 km ter bruikleen aan Bolivia. Dit stuk strand, op ongeveer 175 km van de Boliviaanse grens, wordt omgedoopt tot ‘Bolivia Mar’. Het gebied is vooral symbolisch en vormt (hopelijk) een kleine troost voor de Bolivianen. Op de ‘Dag van de Zee’ is het dé plek waar Bolivianen zich met grote vlaggen verzamelen.
Maar ‘Bolivia Mar’ is niet voldoende voor Bolivia. In 2013 stapt president Eva Morales naar het Internationaal Gerechtshof in Den Haag en sleept Chili voor de rechter. Helaas voor Bolivia beslist deze dat Chili niet verplicht is te onderhandelen met Bolivia voor een toegang tot zee. In 2018 komen Bolivianen met een ludieke actie om aandacht te vragen het conflict. Acties als deze geven nog maar al te min aan hoe erg het conflict nog leeft in de Boliviaanse samenleving.
Mijn ervaringen en kijk
Ook Simon en ik merken de spanningen tussen Bolivia en Chili tijdens onze reis. Ik ben erover gaan lezen en heb een aantal Bolivianen actief naar hun mening gevraagd. Conclusie: Bolivianen koesteren nog steeds een soort wrok jegens Chili. En ik moet zeggen dat ik deze woede enigszins begrijp. Een eigen haven maakt economische vooruitgang namelijk echt wel stukje makkelijker. Denk aan de invloed die de haven van Rotterdam heeft op de Nederlandse economie. Daarbij kan Chili moeilijk wegkomen met het argument dat ze zelf te weinig kust heeft… Bovendien draait bijna de gehele Chileense economie op koper. Een metaal dat volop te vinden is in de Atacamawoestijn, het stuk land dat Bolivia verloren heeft. En de vraag naar koper zal er de komende jaren niet minder op worden. Koper is namelijk een duurzaam metaal en is onmisbaar in ontzettend veel sectoren (o.a. technologie en bouw). Een interessant lange-termijn exportproduct dus. En laat dat nu precies zijn wat Bolivia nodig heeft.
Wij reizen momenteel in onze bus met Chileens nummerbord door Bolivia. En zodra we de auto instappen merken we dat er wat dingen veranderen. Zo worden we in het verkeer vaak uitgetoeterd en proberen andere bestuurders ons best vaak te dwarsbomen. En wel zo vaak, dat het echt niet alleen kan liggen aan het Boliviaanse verkeer ;-). Als we namelijk gewoon ergens rondlopen is er totaal geen vijandigheid en zijn mensen juist erg geïnteresseerd en aardig. Ook lezen we verhalen van andere reizigers die ook te maken hebben met vijandigheid omdat ze in een Chileens voertuig rijden. De spanningen zijn anno 2023 dus nog steeds voelbaar.
Wil je meer blogs lezen over Bolivia? Ga dan naar de pagina met alle blogs over Bolivia.
